base.notification_banner.text
project.favorite.title

В разработке

ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2022-2026 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ, ՄՇՏԱԴԻՏԱՐԿՄԱՆ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈԻ ՄԱՍԻՆ ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԻԾ

ՀԻՄՆԱՎՈՐՈՒՄ

«ԱՇԽԱՏԱՆՔԻ ԵՎ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՊԱՇՏՊԱՆՈՒԹՅԱՆ 2022-2026 ԹՎԱԿԱՆՆԵՐԻ ՌԱԶՄԱՎԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, ԱՐԴՅՈՒՆՔԱՅԻՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ, ՄՈՆԻՏՈՐԻՆԳԻ ԵՎ ԳՆԱՀԱՏՄԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ ԵՎ ՖԻՆԱՆՍԱԿԱՆ ՇՐՋԱՆԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ» ՀՀ ԿԱՌԱՎԱՐՈՒԹՅԱՆ ՈՐՈՇՄԱՆ ՆԱԽԱԳԾԻ

1

Անհրաժեշտությունը

 

«Հայաստանի Հանրապետության աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության 2022-2026 թվականների ռազմավարությունը, արդյունքային շրջանակը, մշտադիտարկման և գնահատման ծրագիրը և ֆինանսական շրջանակը հաստատելու մասին» Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշման նախագիծը (այսուհետ` Նախագիծ) մշակվել է՝ ի կատարումն ՀՀ կառավարության 2021 թվականի նոյեմբերի 18-ի N 1902-Լ որոշման N1 հավելվածի 1-ին կետի։

Ռազմավարության մշակման անհրաժեշտությունը բխում է պետության, հասարակության, սոցիալական պաշտպանության համակարգի ու մարդու առջև ծառացած խնդիրներին համալիր լուծում տալու, ոլորտում մեկնարկած բարեփոխումները համակարգելու հրամայականից։

2

Կարգավորման հարաբերությունների ներկա վիճակը և առկա խնդիրները

 

Հայաստանի Հանրապետությունը միջին եկամուտ ունեցող երկրների վերին խմբում է, որը վերջին տասնամյակների սոցիալ-տնտեսական բարեփոխումների արդյունքում արձանագրել է երկրում աղքատության մակարդակի զգալի կրճատում և մարդկային կապիտալի նշանակալի զարգացում։ Սակայն վերջին տարիների կրկնակի ճգնաժամերը՝ համավարակը և պատերազմը, ու դրանց հաջորդած քաղաքական-տնտեսական ցնցումներն իրենց բացասական ազդեցությունն են թողել զարգացման միտումների վրա՝  դանդաղեցնելով աղքատության նվազեցման տեմպերը,  սրելով մարդկանց խոցելիությունն ու անհավասարությունները և վտանգելով մարդկային կապիտալի զարգացման ձեռքբերումները:

Մասնավորապես՝ 2020 թ․-ին ՀՆԱ-ն նախորդ տարվա համեմատ նվազեց 7․4%-ով։ 2021 թ․-ին տնտեսությունը սկսեց որոշակիորեն վերականգնվել՝ գրանցելով 5․7% ՀՆԱ աճ։ 2020 թ․-ին սկսված գնաճը, որի ամենաբարձր արժեքը արձանագրվել էր 2021 թ․-ի նոյեմբերին (9.6% նախորդ տարվա նույն ժամանակահավածի համեմատ), սկսեց կայուն նվազել՝ 2022 թ․-ի փետրվարին հասնելով 6․5%-ի։ Ըստ Համաշխարհային բանկի գնահատումների (The World Bank, 2022)՝ ՀՀ կառավարության կողմից վարված ճկուն մակրոտնտեսական և ֆիսկալ քաղաքականության շնորհիվ 2021 թ․-ին երկրում աղքատության մակարդակի աճը ցածր էր կանխատեսվածից։

Այդուհանդերձ, Հայաստանի Հանրապետությունը դեռևս առերեսվում է երկրում սոցիալ-տնտեսական զարգացումը և աշխարհաքաղաքական կայունությունը խաթարող մի շարք ներքին և արտաքին մարտահրավերների, որոնց շարքում են ռուս-ուկրաինական հակամարտությունը և Ռուսաստանի դեմ կիրառվող պատժամիջոցները, որոնք էական ազդեցություն են ունենում Հայաստանի տնտեսության վրա։ Արդյունքում, 2022 թ․-ի համար կանխատեսվում է 1․2% տնտեսական աճ, մինչդեռ մինչև հակամարտության սկիզբը կանխատեսումը 5․3% էր։ Ակնկալվում է, որ  դանդաղ տնտեսական աճի հետևանքով կնվազեն պետական եկամուտները և կմեծանա պետական ծախսերի բեռը՝ հատկապես ընդլայնվող սոցիալական աջակցության պայմաններում։

Միաժամանակ, 2020 թ․-ին Ադրբեջանի կողմից Արցախի դեմ սանձազերծված պատերազմի արդյունքում ներկայումս Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվում է շուրջ 20,000 տեղահանված անձ, որոնց համար կայուն եկամտի աղբյուրների ստեղծումը, ինչպես նաև սոցիալական ծառայությունների տրամադրումը շարունակում են մնալ առաջնահերթ խնդիրների շարքում:

Վերոնշյալ զարգացումները, ինչպես նաև համակարգի զարգացմանը զուգընթաց ի հայտ եկած համակարգային խնդիրները զգալի բացասական ազդեցություն են թողնում աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության համակարգի վրա, որոնք ընդհանրացված են ստորև։

 

ԵՐԵԽԱՆԵՐ

(-9 – 5, 6- 17)

ՄԵԾԱՀԱՍԱԿՆԵՐ

(Երիտասարդներ, Աշխատանքային միջին տարիքի  անձինք)

ՏԱՐԵՑՆԵՐ

(63+)

(-9 – 5)

▪ Ոչ անվտագ հղիություն և պատշաճ նախածննդյան ու հետծննդյան ծառայության անհասանելիություն

▪ Վաղ զարգացման պատշաճ խնամքի բացակայություն

▪ Առողջապահական ծառայությունների անհավասար հասանելիություն

▪ Տարիքին համապատասխան սննդակարգի բացակայություն

▪ Տարիքին համապատասխան ֆիզիկական, հոգեբանական և մտավոր զարգացման նորմերից շեղում

▪ Լքում, անտեսում և բռնություն

(6 – 17)

▪ Շահագործում

▪ Կրթությունից դուրս մնալ

▪ Առողջապահական ծառայությունների անհավասար հասանելիություն

▪ Բազմաչափ աղքատություն

▪ Բռնություն և կրկնվող ճնշում (bullying)

▪ Մեկուսացում, ընտանիքից բաժանում/լքում

▪ Կերակրողի կորուստ

▪ Տեղահանված և փախստական երեխաներ

 

Երիտասարդներ

▪      Մասնագիտական հմտությունների բացակայություն

▪      Գործազրկություն

▪      Ուսուցման ու վերապատրաստման հնարավորությունների բացակայություն

▪      Մեկուսացում

 

Աշխատանքային տարիք

▪ Գործազրկություն

▪ Աղքատություն և անապահովություն

▪ Անապահովության պայմաններում երեխաների խնամք

▪ Անապահովության պայմաններում ծնողների խնամք

▪ Առողջապահական ծառայությունների անմատչելիություն

▪ Պարենային անապահովվածություն

▪ Անապահովության պայմաններում վարկեր/պարտքեր

▪ Տեղահանված և փախստական ընտանիքներ

▪ Աշխատանքի և վարկերի անհավասար հասանելիություն

▪ Կենսաթոշակի անբավարարություն

▪ Սոցիալական մեկուսացում, անտեսում ու բռնություն

▪ Ակտիվ ապրելակերպի հնարավորությունների և կարողությունների նվազում

▪ Խնամքի բացակայություն

▪ Տեղահանված և փախստական տարեցներ

3

Կարգավորման նպատակը և բնույթը

 

Ռազմավարության մեթոդաբանական հիմքը ՀՀ վարչապետի 2021 թ․ դեկտեմբերի 30-ի N 1508-Լ որոշմամբ հաստատված «Պետական եկամուտների և ծախսերի վրա ազդեցություն ունեցող ռազմավարական փաստաթղթերի մշակման, ներկայացման և հսկողության իրականացման մեթոդական հրահանգն» է, համաձայն որի՝ սույն Ռազմավարությունը ոլորտային, միջին մակարդակի ռազմավարական փաստաթուղթ է։

Ռազմավարությունը սահմանում է սոցիալական պաշտպանության համակարգի զարգացման տեսլականը, նպատակները և ակնկալվող արդյունքները՝ ըստ ժամանակացույցի։ Բարեփոխումների մանրամասն նկարագիրը, գործողությունների մակարդակի տրոհումը տրվելու է Ռազմավարության ընդունումից հետո՝ համապատասխան ենթառազմավարություններով ու ռազմավարական այլ փաստաթղթերով։

Նախագծի շրջանակներում կարևորվել են 3 գերակա ուղղություններ՝

 

1.     Ամրապնդել աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության համակարգի դերն աշխատանքի խրախուսման, զբաղվածության խթանման և աղքատության նվազեցման հարցում։

2.    Բարելավել սոցիալական երաշխիքների, աջակցության և ծառայությունների տրամադրման արդյունավետությունը, ծածկույթն ու չափը, ներառյալ՝ արտակարգ իրավիճակներում։

3.    Կատարելագործել աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության համակարգի ինստիտուցիոնալ և մասնագիտական ներուժը։

Նախագիծը նպաստելու է ՀՀ կառավարության ծրագրով ստանձնած պարտավորությունների կատարմանը առավել համակարգված ձևաչափով։

4

Նախագծի մշակման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտները և անձինք

 

Նախագիծը մշակել է ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարությունը։

Ռազմավարության մշակման աշխատանքներում ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության աջակցել է ՄԱԿ-ի մանկական հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակը՝ «Պրիզմա» և «Ամերիա» խորհրդատվական ընկերությունների միջոցով։

Ռազմավարությունը մշակման տարբեր փուլերում քննարկվել է շահագրգիռ կողմերի, քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների, զարգացման գործընկերների ու այլ գերատեսչությունների հետ։

5

Ակնկալվող արդյունքը

 

Աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության ռազմավարությամբ սահմանվել է հետևյալ տեսլականը․ աշխատանքի խթանում՝ կյանքի բոլոր փուլերում մարդկային կապիտալի շարունակական զարգացման միջոցով , սոցիալապես արդար, արդյունավետ  և ճգնաժամային վերափոխումներին դիմակայուն միջավայր՝ կանխարգելիչ, կարիքին և իրավունքին համահունչ աջակցությամբ և ապահովությամբ:

Նախագծով հաստատվող Ռազմավարության նպատակներն են՝

1.     Ապահովել երեխայի իրավունքների լիարժեք իրացման համար նպաստավոր պայմաններ և միջավայր

2.    Խրախուսել արժանապատիվ աշխատանքը, խթանել զբաղվածությունը և ապահովել իրավունքին համահունչ երաշխիքներ, կարիքահենք և թիրախային աջակցություն

3.    Ապահովել տարեցների սոցիալ-տնտեսական, մտավոր, ֆիզիկական ակտիվության համար նպաստավոր պայմաններ և տրամադրել սոցիալական երաշխիքներ  

4.    Ապահովել սոցիալական պաշտպանության համակարգի նախաձեռնողականությունը, արդյունավետությունը, դիմակայունությունը, արագ արձագանքման կարողությունը՝ մասնագիտական բարձր ներուժի, ժամանակակից տեխնոլոգիաների և փաստահենք կառավարման միջոցով

Ռազմավարության արդյունքային շրջանակը կառուցված է հետևյալ տրամաբանությամբ․ տեսլականի իրագործման համար սահմանվել են ռազմավարական նպատակներ և դրանցից բխող մասնավոր նպատակներ։ Ռազմավարական ու մասնավոր նպատակների իրագործման արդյունքները ներկայացված են համապատասխանաբար ազդեցության և վերջնարդյունքի ցուցիչների տեսքով։ Մասնավոր նպատակները տրոհված են ծրագրերի, որոնք առաջիկայում համապատասխանեցվելու են բյուջետային ծրագրերին։ Ծրագրերի արդյունքները ներկայացված են միջնարդյունքի ցուցիչներով։ Ռազմավարության ցուցանիշները թվային արտահայտությամբ ներկայացված են Հավելված 3-ում։

6

Բյուջեում եկամուտների և ծախսերի էական ավելացումը կամ նվազեցումը

 

Նախագծի ֆինանսական շրջանակը ներկայացված է Հավելված 4-ում, որի հիման վրա կապահովվի ՀՀ Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության պետական միջնաժամկետ ծախսերի ծրագրի և տարեկան բյուջետային հայտերի համապատասխանեցում։

7

Կապը ռազմավարական փաստաթղթերի հետ. Հայաստանի վերափոխման ռազմավարություն 2050, Կառավարության 2021-2026 թթ. ծրագիր, ոլորտային և/կամ այլ ռազմավարությունների հետ

 

Ռազմավարությունը նախանշում է առաջիկա 5 տարվա համար Հայաստանի Հանրապետությունում աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության համակարգի բարեփոխումները, հետևաբար վերջինիս հայեցակարգային շրջանակն ուղղակիորեն պայմանավորված է ՀՀ կառավարության առաջնահերթություններով, ՀՀ ստանձնած միջազգային պարտավորություններով, տեղական ու միջազգային գործընկերների հետ համագործակցության համաձայնագրերով, փոխըմբռնման հուշագրերով, ինչպես նաև հաշվի է առնում ոլորտում ընթացիկ համակարգային բարեփոխումներն ու առկա տեղական և միջազգային փորձն ու գիտելիքը։ Ռազմավարությունը մասնավորապես համահունչ է՝

▪   ՀՀ 2050 վերափոխման ռազմավարությանը,

▪   Կայուն զարգացման նպատակներին,

▪   Ոլորտին առնչվող վավերացված կոնվենցիաներին և միջազգային գործընկերների հետ համագործակցության համաձայնագրերին,

▪   ՀՀ կառավարության 2021-2026 ծրագրին,

▪   Այլ գերատեսչությունների կողմից մշակված, ոլորտին առնչվող ռազմավարական փաստաթղթերին և բարեփոխումներին։

ՀՀ 2050 վերափոխման ռազմավարություն Ռազմավարության կարևորագույն շեշտադրումներից է կյանքի ողջ ընթացքում մարդկային կապիտալի զարգացման միջոցով աշխատանքի խթանումը, որը պայմանավորված է վերափոխման ռազմավարության «հաղթահարենք աղքատությունը աշխատանքով» դրույթով և նպաստելու է նրան, որ մարդն ունենա իր ստեղծարար ներուժը զարգացնելու և աշխատանքի միջոցով իրացնելու հնարավորություններ։ Սույն Ռազմավարության նպատակների իրականացումը նպաստելու է նաև Վերափոխման Ռազմավարության 4-րդ և 5-րդ մեգանպատակներին, քանի որ ապահովելու է պետական հոգածություն երեխաների և անաշխատունակ խմբերի նկատմամբ, ինչպես նաև խթանելու է բազմազավակ կանանց և տղամարդկանց աշխատելու և զարգանալու համար հավասար նպաստավոր պայմաններ։

Կայուն զարգացման նպատակներ Սույն Ռազմավարությունը նպաստելու է ՀՀ-ի հանձնառությանը՝ հասնելու ԿԶՆ-երին։ Այս առաջընթացը չափելի դարձնելու համար Ռազմավարության նպատակների արդյունքային շղթան և հատկապես մշակված չափորոշիչները էապես պայմանավորված են ԿԶՆ-երով և միջազգայնորեն կիրառվող թիրախներով։ Մասնավորապես՝ սույն Ռազմավարության հաջող իրականացումը խթանելու է 1-5, 8, 10, 13 և 16-րդ ԿԶՆ-երը։

Միջազգային կոնվենցիաներ և համագործակցություն Սույն Ռազմավարության հայեցակարգային շրջանակը համաշունչ է և հաշվի է առնում ՀՀ Սահմանադրությամբ և ՀՀ կողմից վավերացված միջազգային կոնվենցիաներով սահմանված հիմնարար դրույթները, մասնավորապես՝

▪   Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը,

▪   Երեխայի իրավունքների մասին կոնվենցիան,

▪   Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիան,

▪   Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիան,

▪   Նվազագույն տարիքի մասին ԱՄԿ կոնվենցիան,

▪   Երեխայի աշխատանքի վատթարագույն ձևերի մասին ԱՄԿ կոնվենցիան,

▪   Տնտեսական, սոցիալական և մշակութային իրավունքների մասին կոնվենցիան,

▪   Համարժեք աշխատանքի դիմաց տղամարդկանց և կանանց հավասար վարձատրման մասին ԱՄԿ կոնվենցիան,

▪   Վերանայված Եվրոպական սոցիալական խարտիան։

Ռազմավարությունը մշակվել է ի կատարումն ՀՀ կառավարության 2021 թվականի օգոստոսի 18-ի N 1363-Ա որոշմամբ հաստատված՝ Կառավարության 2021-2026 թթ․ ծրագրի, համաձայն որի՝  «աշխատանքի և  սոցիալական պաշտպանության բնագավառում պետական քաղաքականությունն իրականացվելու է ոլորտի առկա խնդիրներին համալիր արձագանքող ռազմավարական փաստաթղթի հիման վրա»։ Ռազմավարությամբ սահմանված տեսլականն ու նպատակները, թիրախային արժեքները բխում են կառավարության ստանձնած հանձնառություններից։

Ի լրումն վավերացված կոնվենցիաների՝ սույն Ռազմավարության բովանդակությունն ու առաջարկված մոտեցումները հաշվի են առել աշխատանքի և սոցիալական պաշտպանության այլ միջազգային նորմեր, ինչպիսիք սահմանված են, օրինակ՝

▪   Սոցիալական պաշտպանության (նվազագույն ստանդարտներ) մասին № 102 կոնվենցիայում,

▪   Աշխատանքի վիճակագրության մասին կոնվենցիայում,

▪   Ոլորտին վերաբերող այլ միջազգային հայտարարագրերում։

Ռազմավարության հայեցակարգային շրջանակը պայմանավորված է նաև Հայաստանում գործող միջազգային զարգացման գործակալությունների և կազմակերպությունների հետ կնքած համագործակցության համաձայնագրերով, ինչպիսիք են՝ Եվրոպական Միության և ՀՀ միջև «Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիրը», «Հայաստանի համար ՄԱԿ Կայուն զարգացման գործընկերության 2021-2025 թվականների շրջանակը», Համաշխարհային բանկի տեխնիկական աջակցությունը, ԱՄՆ միջազգային զարգացման գործակալության  հետ առկա «Հայաստանի Հանրապետությանը ուղղակի տրամադրվող աջակցության» համաձայնագրերը, և այլն։

 

  • project.old_project_time.text

    28.06.2022 - 14.07.2022

  • project.type.title

    Pешение

  • project.area.title

    Социальное обеспечение

  • project.ministry.title

    Министерство труда и социальных вопросов

project.send_email.title

project.email.info

project.email.cancel

project.views.title 4410

project.print.title

project.sentences.title

14.07.2022

Առաջարկում ենք հրաժարվել ռազմավարության՝ կենսափուլերի սկզբունքի հիման վրա կառուցվածքից՝ հաշվի առնելով, որ այն արդյունավետ է զարգացած և հաշմանդամության և այլ փոքրամասնական խմբերի առումով զգայուն ենթակառուցվածքներ ունեցող երկրներում։ Այս մոտեցման պատճառով հաշմանդամության հարցերը բավարար արտացոլված չեն նախագծում և չեն արտահայտում հասարակության իրական սոցիալական կարիքները և առկա խնդիրների համամասնությունը։ Բացի այդ, հարկ է նկատել, որ նախագծում կիրառվում է «կյանքի կենսափուլեր» եզրը, ինչը լեզվաբանական առումով տեղին չէ։ Հավելված 1-ի 45-րդ կետով նախատեսված խաչվող թեմաները բավարար չափով տեղ չեն գտել նախագծի հավելվածներում, իսկ որոշ թեմաներ (օր.՝ ազգային փոքրամասնություններ, կլիմայական փոփոխություններ) առհասարակ բացակայում են նախագծից։

14.07.2022

Առաջարկում ենք հանրային քննարկման ներկայացնել ամբողջական նախագիծը, այդ թվում՝ հավելված 4-ը, որով սահմանվելու է ռազմավարության ֆինանսական շրջանակը։

14.07.2022

Հավելված 1-ի 11-րդ կետին հաջորդող աղյուսակ 1-ի 1-ին սյունակում որպես խնդիր է ներկայացված մինչև հինգ տարեկան երեխաների՝ «տարիքին համապատասխան ֆիզիկական, հոգեբանական և մտավոր զարգացման նորմերից շեղում»-ը։ Առաջարկում ենք հղում անել կոնկրետ հետազոտությունների, որտեղ նշված հարցը ներկայացված է որպես հիմնախնդիր և մեթոդաբանությամբ հստակեցված է, թե ինչն է դիտարկվել որպես «ֆիզիկական, հոգեբանական և մտավոր զարգացման նորմերից շեղում»։ Հակառակ դեպքում խնդրում ենք առաջնորդվել իրավական որոշկիության սկզբունքով և հանել այդ նախադասությունը։

project.sentences.see_more
home.european_union.image_alt
home.european_union.text